De leefsituatie van arbeidsmigranten in Nederland is kwetsbaar. Ze weten vaak niet de weg te vinden naar zorg en ondersteuning, en komen pas in beeld bij acute problemen. Dat blijkt uit onderzoek van Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) en Het PON & Telos. Daartoe is gesproken met arbeidsmigranten uit Polen, Bulgarije en Roemenië, en met experts uit het brede zorg- en welzijnsdomein die werken met deze groep migranten.
Taal
Projectleider Bora Avrić (KIS) is kind van arbeidsmigranten, die in de jaren zeventig uit het toenmalige Joegoslavië naar Nederland kwamen.
“Mijn moeder woont hier inmiddels vijftig jaar; ik moet nog steeds regelmatig voor haar tolken. Net als de nieuwkomers van nu dacht zij hier maar tijdelijk te zijn, dus ‘waarom Nederlands leren?’” We moeten erop wijzen dat dit nodig is, ook voor de korte termijn, bijvoorbeeld om toegang te krijgen tot zorg.
Vraagverlegenheid
Nijpender nog dan de taalbarrière en onbekendheid met de zorg is ‘vraagverlegenheid’. “Arbeidsmigranten hebben weinig vertrouwen in instanties en lossen problemen liever zelf op” zegt Britte van Dalen, onderzoeker van het PON & Telos.
Werkgevers
Uit het onderzoek blijkt dat werkgevers een belangrijke rol spelen bij de (on)toegankelijkheid van zorg voor EU-arbeidsmigranten. Zij kunnen zorgen voor een veilige omgeving, waarin arbeidsmigranten worden gestimuleerd de taal te leren en durven vrij te vragen voor huisartsbezoek.
‘Het ene oor in en het andere oor uit’
De aanbeveling is dat arbeidsmigranten snel voorlichting moeten krijgen over hoe het er in Nederland aan toe gaat, bijvoorbeeld door werkgevers op de eerste werkdag.
“Maar als je mensen bij aankomst in Nederland een lading informatie geeft, gaat dit het ene oor in en het andere oor uit. Mensen gaan pas informatie zoeken als ze het echt nodig hebben”, luidt het tegenargument.
Toegankelijke informatie
Het is dus belangrijk dat men weet waar informatie dan te vinden is. Informatievoorziening moet daarbij ook toegankelijk zijn buiten werktijd. Spreekuren bij gemeenten zijn er meestal alleen tijdens werkuren.
Experts wijzen er op dat mensen persoonlijk moeten worden begeleid, als de problemen complex zijn en er geen eenvoudig antwoord is. Er zijn landelijk goede voorbeelden van organisaties die arbeidsmigranten op die manier ondersteunen.
Geen structurele financiering
Deze organisaties kennen echter vaak geen structurele financiering door bijvoorbeeld de gemeente.
Het zijn dus in de meeste gevallen vrijwilligers die arbeidsmigranten ondersteunen met hun vaak complexe problemen. Dit beperkt de mogelijkheden van deze organisaties om effectief te ondersteunen.
‘De opvang van Oekraïners toont dat het kan’
Een van de experts vertelt tijdens het onderzoek over de opvang van Oekraïners in Rotterdam. “Dat hebben we gewoon geregeld, klaar, geen discussie. En als ze hun leefgeld ophalen, krijgen ze alle nodige informatie: kom maar mee, dan gaan we je alles meteen uitleggen. In hun eigen taal. Ook werkgevers sluiten zich hierbij aan. Zo hadden we het ook moeten doen voor Poolse, Bulgaarse en Roemeense arbeidsmigranten, die nu pas na jaren komen met hun vragen.”
Symposium zorg en welzijn voor arbeidsmigranten
Britte van Dalen en Bora Avrić zullen in een van de 12 workshops tijdens het landelijk symposium ‘Zorg en welzijn voor arbeidsmigranten’ in gesprek gaan over ondersteuning van arbeidsmigranten en de aanbevelingen en best practices uit het onderzoek.
